ابطال شرط تاهل برای تصدی سمت شهردار با رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری
- kargozin.com
- دیوان عدالت اداری
ابطال شرط تاهل برای تصدی سمت شهردار با رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری
ابطال شرط تاهل برای تصدی سمت شهردار با رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری
مجله کارگزینی – در سال ۱۴۰۱ در دولت سیزدهم برای اولین بار شرط تامل جهت تصدی سمت شهردار در آیین نامه شرایط احراز سمت شهردار گنجانده شد. اقدامی که صراحتا مخالف برخی اصول قانون اساسی و تحدیدی بر آزادی انتخاب شغل بود
به گزارش مجله کارگزینی، هر چند که جدیدا با اصلاح قانون تشکیلات وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی و انتخاب شهرداران و دهیاران مصوب اسفند ۱۴۰۳ شرایط احراز شهردار در قانون تصریح شده است و از قید تاهل در آن خبری نیست با این وجود هیات عمومی دیوان عدالت اداری شرط مذکور مندرج در تصویب نامه هیات وزیران را ابطال کرد
شماره پرونده ها :
۱۴۰۳۳۱۹۲۰۰۰۱۰۹۶۵۴۸ ۱۴۰۳۳۱۹۲۰۰۰۰۵۲۷۶۰۳
شماره بایگانی شعبه :
۰۳۰۲۶۱۸,۰۳۰۱۲۲۹
تاریخ دادنامه: ۱۴۰۴/۲/۱۶
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکیان آقایان سجاد کریمی پاشاکی و عباس عنایت حقیقی
طرف شکایت نهاد ریاست جمهوری
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند (ح) بخش ۲ تصویب نامه شماره ۲۳۸۴۹۸/ت ۵۹۰۴۶هـ مورخ ۱۴۰۱/۱۲/۲۳ هيأت وزيران
گردش کار آقای سجاد کریمی پاشاکی به موجب دادخواستی ابطال بند (ح) بخش ۲ تصویب نامه شماره ۲۳۸۴۹۸ ت ۵۹۰۴۶هـ مورخ ۱۴۰۱/۱۲/۲۳ هیأت وزیران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
به استحضار مي رساند هيأت وزيران طي بند «ح» بخش ۲ تصویب نامه شماره ۲۳۸۴۹۸/ت ۵۹۰۴۶هـ مورخ ۱۴۰۱/۱۲/۲۳ ، متأهل بودن را به عنوان يكي از شرایط احراز سمت شهردار تعیین نمود. این در حالي مي باشد که قید این ویژگی خارج از حدود اختیارات و تكاليف طرف شكايت و موجب تحدید و تضييع حقوق اساسي ملت می باشد.
اولاً : به موجب اصل نوزدهم قانون اساسي، مردم ایران از هر قوم و قبیله اي باشند از حقوق مساوي برخوردارند و رنگ و نژاد زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود همچنین در اصل بیستم قانون اساسي نيز همه افراد ملت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار گرفته و از همه حقوق انساني، سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي با رعایت موازین اسلامي برخوردارند فلذا وضع شرط تأهل براي احراز سمت شهردار که مربوط به احوالات شخصیه است منجر به تضییع حقوق افراد واجد شرایط غیر متأهل در احراز سمت شهردار خواهد شد و این موضوع خود فرصت برابر را از این دسته از افراد به نفع افراد متأهل سلب و تضییع مینماید چنانچه از سويي منجر به ایجاد تبعیض ناروا به نفع متأهلين و از بین بردن فرصت برابر براي غير متأهلین خواهد شد بنابراین وضع شرط تأهل برای
احراز سمت شهردار مغایر با اصول ۱۹ و ۲۰ و بند ۹ اصل سوم قانون اساسي مي باشد.
ثانياً وضع مقررات براي احراز مناصب باید داراي جهات و پیشینه حقوقي باشد و اعمال حق شخصي نميتواند وسیله اضرار ديگري باشد کما این که اصل ۴۰ قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران بر چنين امري تأكيد دارد لذا با توجه به سوابق وضع آیین نامه هاي شرایط احراز سمت شهردار توسط هیأت وزیران شرط تأهل نخستین بار است که وفق مقرره معترض عنه، تأسيس شده و ورود دولت به احوالات شخصیه و ایجاد فرصتي براي متأهلين و سلب آن از غیر متأهلین در احراز سمت شهردار، هیچ مبناي قانوني نداشته و خارج از حدود اختیارات و تكاليف قانوني طرف شکایت محسوب شود زیرا اول: تأهل امري شخصي محسوب ميشود و در مقررات قانوني مشابه از جمله: قوانین مربوط به انتخابات ریاست جمهوري نمايندگان مجلس خبرگان رهبري تا انتصابات موضوع مواد ۵۴ و ۷۱ قانون مدیریت خدمات کشوري چنين قيدي وجود ندارد دوم تأهل امري شخصي محسوب مي گردد اعطاي امتيازات براي متأهلین میبایست به صراحت قانون باشد و در هیچ قانوني اعطاي امتياز شهردار شدن منوط به تأهل افراد نشده است سوم زوال تأهل فرد منصوب شده به سمت شهردار، از طریق متارکه یا فوت همسر عملاً شرایط احراز چنین شهرداري را مخدوش و موجبات بركناري وي را حسب تبصره ۴ ماده ۸۰ قانون تشكيلات وظایف و انتخابات شوراهاي اسلامي و انتخاب شهرداران موجب مي گردد.
علي هذا با عنایت به موارد مطروحه قید شرط متأهل بودن براي احراز سمت شهردار بلاوجه، غير قانوني، تبعيض ناروا و خارج از حدود اختیارات و تكاليف قانوني طرف شكایت بوده که ابطال آن را به دلایل قانوني ياد شده از محضر قضات هیأت عمومی دیوان عدالت اداري استدعا دارد.”
آقای عباس عنایت حقیقی نیز به موجب دادخواستی جداگانه اعلام کرده است که:
احتراماً همان گونه که مستحضرید بر اساس ماده ۸۲ قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهاي اسلامي کشور شرایط احراز تصدّي سمت شهردار طبق آیین نامه اي خواهد بود که به تصویب هیأت دولت خواهد رسيد. وليكن مبرهن است هیچ آيين نامهاي نبايد مخالف با متن و روح قانون باشد. این امر از چنان اهميتي برخوردار است که قانونگذار در دو فصل مهم قانون اساسي يعني فصل دهم و یازدهم به آن تأکید نموده و ضمانت اجراي عدم رعایت آن را ابطال آیین نامه قرار داده است. اصل ۱۳۸ از فصل دهم قانون اساسي در تبیین وظایف قوه مجریه هرگونه وضع آیین نامه خلاف قانون را منع نموده و مسئولیت نظارت بر آن را به عهده رییس مجلس شوراي اسلامي قرار داده است تا بدین وسیله از اجرايي شدن هرگونه آیین نامه خلاف قانون جلوگيري نماید و اصل ۱۷۰ از فصل یازدهم قانون اساسي نيز در تبيين وظایف قوه قضاییه هرگونه آیین نامه خلاف قانون و مقررات اسلامي را قابل ابطال در دیوان عدالت اداري دانسته است. مع ذالك هيأت دولت نمي تواند جمعي را به سبب دليلي مخالف با قوانین و اسناد بالادستي نظام جمهوري اسلامي علي الخصوص قانون اساسي كشور از انتصاب در این منصب ((شهردار) محروم .نماید هیأت دولت برابر با بند «ح» موضوع اصلاح ماده ۳ آیین نامه شرایط احراز تصدّي سمت شهردار شرط) (تأهل مصوب جلسه مورخ ۱۴۰۱/۱۲/۲۱ هیأت وزیران که طی نامه شماره ۲۳۸۴۹۸ در تاریخ ۱۴۰۱/۱۲/۲۳ توسط معاون اول رییس جمهور ابلاغ شد موجب حذف افرادي به دليل عدم تأهل شد که این امر با بند ۳ سیاست هاي كلي نظام اداري ابلاغي مقام معظم رهبري که بر بهبود معیارها و روزآمدي روش هاي گزينش منابع انساني به منظور جذب نيروي انساني توانمند متعهد و شایسته و به دور از نگرشهاي سليقه اي و غير حرفه اي تأكيد شده مغایرت دارد و نادیده گرفتن سوابق علمي و اجرايي افراد و حذف آنها صرفاً به دلیل یاد شده نگرش غیر حرفه اي به نظر مي رسد؛ از سوي ديگر داشتن شرط تأهل اماره و نشانه اي براي احراز توانمندي هاي تخصصي در اداره امور شهر نیست همچنین به مو وجب بند ۹ اصل سوم قانون اساسي جمهوري اسلامي ،ایران رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه براي همه در تمام زمينه هاي مادي و معنوي از جمله وظايفي است که دولت براي تحقق آن باید همه امکانات خود را به کار گیرد اصل بیست و هشتم قانون اساسي نيز مقرر کرده است دولت موظف است با رعایت نیاز جامعه به مشاغل گوناگون براي همه افراد امکان اشتغال به کار و شرایط مساوي را براي احراز مشاغل ایجاد نماید. همچنین وفق ماده ۴۱ قانون مدیریت خدمات کشوري تصريح دارد به این که ورود به خدمت و تعیین صلاحیت استخدامي افرادي كه داوطلب استخدام در دستگاههاي اجرايي مي باشند براساس رعایت مراتب شايستگي و برابری فرصتها انجام پذیرد و قانونگذار در هیچ جاي قانون شرط تأهل را دليلي بر شايستگي فرد براي انتصاب در مشاغل تخصصي قرار نداده است. بنابراين علي رغم تأكید مقام معظم رهبري در بیانیه گام دوم انقلاب بر بکارگیری نیروي انساني مستعد و کارآمد، آيين نامه هیأت وزیران که محدوديتي ناروا اعمال کرده است با اصول مترقي قانون اساسي و سياست هاي كلي نظام و بیانیه گام دوم انقلاب مغایرت دارد و ابطال آن را استدعا دارد؛ مضافاً این که اینجانب در تاریخ ۱۴۰۳/۷/۱۵ در سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات طي درخواستي به شماره کدرهگیري: ۱۷۲۸۱۹۰۵۰۵۲۱۲۴۱۵۶ دلیل عدم اصلاح و حذف بند حماده ۳ آیین نامه شرایط احراز سمت شهردار شرط) (تأهل مصوّب جلسه مورخ ۱۴۰۱/۱۲/۲۱ هيأت وزيران که در قالب «اصلاح ماده ۳ آیین نامه اجرايي شرایط احراز تصدّي سمت شهردار طي نامه شماره ۲۳۸۴۹۸ در تاریخ ۱۴۰۱/۱۲/۲۳ توسط معاون اول رییس جمهور ابلاغ شد را درخواست نمودم که نهاد ریاست جمهوري با توجه به ماده ۸ قانون دسترسي آزاد به اطلاعات که اشعار مي دارد «مؤسسه عمومي يا خصوصي باید به درخواست دسترسی به اطلاعات در سریعترین زمان ممکن پاسخ دهد و در هر صورت مدت زمان پاسخ نمیتواند حداکثر بیش از ده روز از زمان دریافت درخواست باشد» که تاکنون با گذشت بیش از ۱ ماه از ثبت درخواست نهاد ریاست جمهوري هيچ گونه پاسخي نسبت به این درخواست بنده در بستر سامانه دسترسي آزاد به اطلاعات ثبت ننموده است که خلاف بند ۸ قانون دسترسي آزاد به اطلاعات و آیین نامه اجرایی این ماده مي باشد.”
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
” تصويب نامه هیأت وزیران شماره ۲۳۸۴۹۸/ت ۵۹۰۴۶هـ مورخ ۱۴۰۱/۱۲/۲۳
هیأت وزیران در جلسه ۱۴۰۱/۱۲/۲۱ به پیشنهاد وزارت کشور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب کرد
……………..
۲ – با لحاظ اصلاح موضوع بند (۱) این تصویب ،نامه در بند (پ) واژه «اعلام» حذف و متون زیر به عنوان بندهای (ج)، (چ) ، (ح) و (خ) الحاق و شماره بند بعدی به (د) اصلاح می شود:
………………
ح – متأهل بودن.
………………….
– معاون اول رییس جمهور
در پاسخ به شکایت مذکور، معاون امور حقوقی دولت حوزه معاونت حقوقی رییس جمهور) به موجب لایحه شماره ۵۵۳۵۶/۱۰۷۱۲۰ مورخ ۱۴۰۳/۷/۱۸ توضیح داده است که:
در اصل دهم قانون اساسی بر این امر تأكيد شده که همه قوانین و مقررات و برنامه ریزی های مربوط باید در جهت پاسداری از قداست خانواده و استواری روابط خانوادگی بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی باشد در بند (۴) سیاستهای کلی جمعیت ابلاغی ۱۳۹۳/۲/۳۰ مقام معظم رهبری بر «تحکیم بنیان و پایداری خانواده با اصلاح و تکمیل آموزشهای عمومی درباره اصالت کانون خانواده و فرزند پروری» تأکید شده است.
در صدر سیاستهای کلی خانواده ابلاغی ۱۳۹۵/۶/۱۳ مقام معظم رهبری به این موضوع اشاره شده که «خانواده واحد بنیادی و سنگ بنای جامعه اسلامی و کانون رشد و تعالی انسان و پشتوانه سلامت و بالندگی و اقتدار و اعتلای معنوی کشور و نظام است و بر این اساس از جمله، تأکید شده که «سمت و سوی حرکت بر «نظام باید معطوف به ۱- ایجاد جامعهای خانواده محور و تقویت و تحکیم خانواده و کارکردهای اصلی آن بر پایه الگوی اسلامی «خانواده»، ۲- محور قرار گرفتن خانواده در قوانین و مقررات برنامه،ها سیاستهای اجرایی و تمام نظامات ،آموزشی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی» و ۴- ایجاد نهضت فراگیری ملی برای … نفی تجرد در جامعه با وضع سیاست های اجرایی و قوانین و مقررات تشویقی و حمایتی و فرهنگ سازی و ارزش گذاری به تشکیل خانواده متعالی بر اساس سنت الهی» باشد.
راهبرد كلان (۳) نقشه مهندسی فرهنگی کشور مصوب ۱۳۹۱/۱۲/۱۵ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تبیین ،تشکیل ،تحکیم تعالی و ایمن سازی خانواده اختصاص یافته و بر این اساس، «تبیین هویت قدسی نظام خانواده و نقش آن در کمال آفرینی و التزام» و اهتمام به حفظ و تعالی جایگاه خانواده در کلیه سیاست گذاریها برنامه ریزیها و قانونگذاریها و در تمامی نظامهای آموزشی، فرهنگی، اجتماعی، حقوقی، اقتصادی و سیاسی به عنوان مواردی از راهبردهای ملی برشمرده شده است. در ماده (۲) قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوّب ۱۴۰۰/۷/۲۴ مقرر گردیده که «کلیه وزارتخانه ها و دستگاههای زیر مجموعه دولت موظفند دستورالعملها برنامه ها و منشورات مرتبط با خانواده فرزندآوری و جمعیت را در چهارچوب مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی تهیه نموده و جهت تحقق تبصره (۴) راهبرد کلان سوم نقشه مهندسی فرهنگی کشور هر شش ماه یک بار به مجلس شورای اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی گزارش دهند. همچنین تبصره ماده (۷۳) قانون فوق الذکر مقرر نموده که کلیه دستگاههای اجرایی کشور مکلفند ظرف دو ماه پس از لازم الاجرا شدن این ،قانون به بازنگری و اصلاح مقرّرات و آیین نامهها و ضوابط اداری و مالی و
استخدامی مرتبط براساس احکام این قانون در جهت افزایش فرزندآوری اقدام و گزارش عملکرد خود را به مجلس و نهادهای ذی ربط ارائه نمایند.
مصوبه هیأت وزیران ناظر بر شرط تأهل برای احراز تصدی سمت شهردار در راستای قوانین و سیاستهای کلی فوق الذکر بوده و ایرادات شاکی ناظر بر مغایرت آن با اصول (۱۹) و (۲۰) و بند (۹) اصل (۳) قانون اساسی و همچنین اصل (۴۰) قانون اساسی وارد به نظر نمی رسد. شایان ذکر است که هیأت وزیران پیش از این نیز در ذیل ماده (۵) آیین نامه اجرایی شرایط احراز تصدی سمت شهردار موضوع تصویب نامه شماره ۱۳۰۷۳۰ ت ۵۴۱۵۳ هـ مورخ ۱۳۹۷/۱۰/۴ با بیان این که نحوه احراز سکونت شهردار و خانواده وی توسط وزارت کشور ابلاغ می شود، به طور تلويحى تأهل شهردار را به عنوان یک شرط برای تصدی این پست مورد شناسایی قرار داده بود. ماده مزبور پیشتر توسط شاکی پرونده اخیر مورد شکایت قرار گرفته و هیأت عمومی دیوان طی دادنامه شماره ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۱۳۲۵۲۹۵ مورخ ۱۴۰۲/۵/۲۴، درخواست ابطال آن را وارد
ندانسته است.”
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۴/۲/۱۶ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأى هيأت عمومي
براساس اصل بیست و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران هرکس حق دارد شغلی را که بدان مایل است و مخالف اسلام و مصالح عمومی و حقوق دیگران نیست برگزیند و دولت موظف است با رعایت نیاز جامعه به مشاغل گوناگون برای همه افراد امکان اشتغال به کار و شرایط مساوی را برای احراز مشاغل ایجاد نماید و به موجب بند ۹ اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دولت موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم همه امکانات خود را برای رفع تبعیضات ناروا ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه های مادی و معنوی به کار گیرد. با توجه به مراتب فوق و با عنایت به این که برمبنای بند (ح) بخش ۲ تصویب نامه شماره ۲۳۸۴۹۸/ ت ۵۹۰۴۶ هـ مورخ ۱۴۰۱/۱۲/۲۳ هیأت وزیران بدون حکم و تجویز قانونگذار حق اشخاص در بهره مندی از شغل محدود شده و از موجبات تبعیض ناروا و در عین حال دخالت در شئون قانونگذاری است، لذا بند مورد شکایت در خصوص قيد لزوم تأهل برای تصدی سمت شهردار خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال میشود. این رأى براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری اصلاحی مصوّب ۱۴۰۲/۲/۱۰) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.
احمدرضا عابدی
رییس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
اینستاگرام مجله کارگزینی
https://www.instagram.com/sayah.shahdi/?hl=fa
تلگرام مجله کارگزینی
بله مجله کارگزینی
https://ble.ir/join/7Av5Cf8ewk

